Russische vierteenschildpad

3O3A2279

In het kort

De vierteenschildpad (Testudo horsfieldii) is een landschildpad die relatief klein blijft. Het zijn landreptielen met vier tenen op elke voorpoot, vandaar de naam vierteenschildpad. Vrouwtjes zijn over het algemeen wat groter en zwaarder dan de mannen. Deze schildpad heeft op zijn schild een lichtbruin/gele kleur met donkere vlekken op elke schub. Ook het buikschild heeft een donkerbruine tot zwarte kleur. De hoge bouw van het schild geeft deze schildpad ruimte om zijn ledematen vrij te bewegen. Daardoor kan hij zich goed voortbewegen over oneffen terrein in vergelijking met vele andere soorten landschildpadden.

Wetenschappelijke naam: Testudo horsfieldii
Leeftijd: Gemiddeld 60 tot 80 jaar
Volwassen lengte: 15 tot 25cm
Volwassen gewicht: 300 tot 1500 gram
Wanneer actief: Overdag
Alleen of samen huisvesten: Alleen

Deze pagina is constant in ontwikkeling. Laatste update: december 2024

  • Formaat verblijf: minimaal 200cm lang x 100cm diep x 60cm hoog
  • Fotoperiode zomer: 14/10
  • UV Index: 3-4
  • Zonplek temperatuur: 35°C tot 38°C
  • Omgevingstemperatuur: 24°C tot 28°C
  • Nachttemperatuur: 20°C
  • Luchtvochtigheid: 30%-50%

In het wild

De vierteenlandschildpad leeft in de warme streken in droge omgevingen in zuidoost tot midden Azië. De schildpad komt voor in Afghanistan, Azerbeidzjan, China, Iran, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Pakistan, Rusland, Tadzjikistan en Turkmenistan. Het zijn dieren die zich hebben aangepast om in veel soorten gebieden te leven, maar ze wonen het liefst op een droge steppe of steenwoestijn met zanderige ondergrond. Deze gebieden hebben weinig vegetatie (planten), maar de schildpad zal waarschijnlijk vlakbij een waterplek wonen waar er meer planten groeien.

Een vierteenschildpad is voornamelijk overdag actief en zoekt dan naar voedsel. Verder zijn ze ook erg goed in zowel klimmen als graven dankzij hun lange nagels. Zij graven zich graag in voor veiligheid ’s nachts wanneer zij gaan slapen, maar kunnen dit ook overdag doen om van de warmte van de zon te ontsnappen.

Huisvesting - Formaat van het verblijf

Als je een schildpad als huisdier wilt houden heeft deze uiteraard een verblijf nodig waar hij in kan wonen. Een Russische vierteenschildpad moet, net als andere reptielen, voldoende ruimte krijgen om te onderzoeken, te foerageren en natuurlijk gedrag te vertonen. Een goede vuistregel is om de volgende standaard aan te houden van de “Deutsche Gesellschaft für Herpetologie und Terrarienkunde”:

    Lengte  = 8x de volwassen schildlengte van de schildpad*
    Breedte = 4x de volwassen schildlengte van de schildpad*
    Hoogte = 2x de volwassen schildlengte van de schildpad*
* Een vierteenschildpad is pas rond zijn 10e levensjaar écht uitgegroeid. 

Voor jonge vierteenschildpadjes (onder de 10cm schildlengte lang), is aan te raden ze tijdelijk in een verblijf van 120x60x60cm te houden. Zo kan goed gemonitord worden of de dieren goed eten, poepen en groeien.

Voor één vierteenschildpad van 20cm lang heb je dan een verblijf nodig van minimaal 200cm lang x 100cm diep x 50cm hoog. De kleinere, maar doorgaans actievere, mannen zullen deze ruimte ook zeker waarderen. 

Glas-surfen voorkomen
Het belangrijk dat de wanden van het verblijf voor de schildpad geen doorkijk hebben. Glazen deurtjes bijvoorbeeld kan je beter niet doen. Schildpadden snappen niet dat er glas zit en kunnen obsessief proberen uit hun verblijf te lopen. Met bijvoorbeeld een zogenaamde schildpaddentafel heb je die probleem niet. Alle wanden rondom zijn dicht, dus weet de schildpad precies waar hij wel en niet heen kan komen.

Meerde vierteenschildpadden in één verblijf huisvesten?
Vierteenschildpadden hebben geen soortgenoten nodig om gelukkig te zijn. Wil je toch meerdere schildpadden in een verblijf zetten, dan heb je voor iedere extra schildpad minstens een extra vierkante meter aan ononderbroken grondoppervlak nodig. Verdiepingen tellen dus niet mee. Als het verblijf te klein is zullen de schildpadden niet vredig samen leven. Meerdere mannen met elkaar gaat vaak niet goed samen. Meerdere vrouwen of een man met vrouw gaat vaak wel. Let wel, een man en vrouw samen zullen waarschijnlijk voor (vele) eieren gaan zorgen.

Huisvesting - Temperaturen, lampen en luchtvochtigheid

Om het natuurlijke habitat van een vierteenschildpad na te bootsen hebben we lampen nodig. Net als mensen hebben reptielen ook zonlicht nodig. Om de zon na te bootsen zijn UVB en LED lampen nodig. Ook zijn er warmtelampen om er voor te zorgen dat het verblijf de juiste temperaturen heeft.

Voor de vierteenschildpad is het belangrijk dat de lichtbronnen 14 uur per dag aan staan. Het is dus 14 uur licht en 10 uur donker. De verhouding tussen licht en donker wordt de fotoperiode genoemd.

UVB lampen
De UVB lampen zijn voor een reptiel erg belangrijk om de zonlicht na te bootsen. Reptielen gebruiken het zonlicht onder andere om op te warmen, maar ook vitamine D3 te verwerken in het lichaam. Gebruik altijd een TL buis voor UVB licht, deze zijn effectiever dan spiraallampen. De UV lamp dient zo lang te zijn dat deze ⅓ tot ½ van het verblijf afdekt. Ook moet de lamp worden opgehangen aan de warme kant van het verblijf, ofwel de kant waar de warmtelampen zich ook bevinden. Afhankelijk van de lamp die je kiest moet de lamp 30 tot 60 cm van de schildpad af hangen. Hier is de UV Index waarde of zonkracht 3-4.

Om erachter te komen welke lamp je precies nodig hebt kan je deze link naar de arcadia lampen gids gebruiken.

LED lampen
Een UVB lamp alleen is niet voldoende om bij de lichtintensiteit, of felheid, van zonlicht te komen. Daarvoor zijn ook LED lampen nodig. Deze lamp mag ¾ van het hele verblijf dekken. Niet alleen de schildpad heeft hier profijt van, ook levende planten profiteren zeer van dit LED licht. Kies een lamp van 6500 Kelvin, een daglichtlamp.

Warmtelampen
Vrijwel alle reptielen zijn koudbloedig. Koudbloedige wezens kunnen alleen hun lichaamstemperatuur regelen door op te warmen in de zon of af te koelen in de schaduw. Hun lichaam wordt dus zo warm als hun omgeving. Het regelen van je lichaamstemperatuur wordt thermoregulatie genoemd. Omdat reptielen zichzelf niet warm kunnen maken is het belangrijk dat er warmtelampen worden opgehangen in het verblijf. De binnentemperatuur in huis is namelijk vaak te koud voor ze. Je kan kiezen voor een infraroodlamp, keramische warmtelamp of halogeenlamp om het verblijf te verwarmen. Gebruik altijd een (dim)thermostaat bij je warmtebron! Zonder thermostaat loop je het risico dat het dier zich kan verbranden. ’s Avonds kan het zijn dat er ook verwarmd moet worden. Kies dan voor een lamp die geen licht geeft, ook geen gekleurd licht.

Voor een vierteenschildpad is het volgende temperatuurverloop / temperatuurgradiënt nodig:

    Zonplek overdag: 35-38°C
    Omgevingstemperatuur overdag: 24-28°C
    ’s Avonds: 15-20°C*
*Er hoeft niet gekoeld te worden om meer richting de 15°C te komen.

Om de temperatuur te meten, heb je een digitale thermometer nodig die op het oppervalk van de zonplek wordt geplaatst. Er moet ook een digitale thermometer aan de andere kant van het verblijf  aanwezig zijn om de koele kant van het verblijf te meten. De meeste digitale thermometers voor reptielen zijn hier prima voor.

Relatieve luchtvochtigheid
In het wild leven deze schildpadden in een droog gebied. Toch moet er rekening gehouden worden met de luchtvochtigheid en kan het zijn dat er gesproeid moet worden om de juiste (relatieve) luchtvochtigheid te bereiken. Mik op een luchtvochtigheid tussen 30-50%, waarbij het overdag droger is en ’s avonds vochtiger. Je kan de luchtvochtigheid controleren met een digitale hygrometer.

Winterslaap
Mocht je de dieren in winterrust willen laten gaan kan dat door over meerdere weken geleidelijk aan de dieren op een temperatuurgradiënt van 7-12°C overdag, en 14-18°C ’s nachts te brengen. Laat het aantal lichturen ook geleidelijk teruglopen tot 10 uur. Een reptiel als huisdier hoeft niet per se een seizoen op wintertemperaturen gehouden te worden om gezond te blijven. Voor jongen en/of zieke dieren is een winterrust zelfs af te raden. Voor kweken kan een winterrust wel wenselijk zijn.

Huisvesting - Substraat en inrichting

Voor schildpadden is het goed om een natuurlijke bodembedekking te kiezen die goed draineert, net als in hun natuurlijke habitat. Ook mag het een dikke laag bodembedekking zijn van minstens 15cm diep, zodat de schildpad zich helemaal kan ingraven. Je kan denken aan EarthMix Arid of speciaal (woestijn)zand voor reptielen om je verblijf mee te vullen. Een mix hiervan kan natuurlijk ook. Als je bioactief wilt gaan, ofwel echte planten in je verblijf wilt zetten en wilt werken met een ‘clean-up crew’ kan je de EarthMixArid gebruiken als kant en klare optie. Het is ook mogelijk om je eigen bodemmix te maken van 40% biologische onbehandelde teelaarde/tuinaarde + 40% speelzand + 20% Excavator Clay van ZooMed. Zorg ervoor dat de aarde vrij is van chemicaliën en kunstmest, want die kunnen schadelijk zijn voor reptielen! De tuinaarde is ook te vervangen door een bodembedekking van kokosvezel. Hier zitten alleen nog niet genoeg voedingsstoffen in de bodem om een bioactiefverblijf te kunnen realiseren. Voor een bioactieve bodem is het ook belangrijk dat je een drainagelaag hebt op de bodem van bijvoorbeeld hydrokorrels en dat er een vorm van een barrière tussen de hydrokorrels en het substraat ligt, zodat dit niet mengt. 

Om het verblijf schoon te houden moet dagelijks gecontroleerd worden op ontlasting om dit er uit te scheppen. Wanneer je geen bioactief verblijf hebt dient de gehele bodembedekking eens in de 3 tot 6 maanden vervangen te worden.

Zonder inrichting zou de vierteenschildpad in een grote bak met prut wonen, en daarin zouden deze nieuwsgierige, actieve diertjes wegkwijnen. Een goede inrichting is daarom ook belangrijk. Denk aan schuilplaatsen aan de warme en koele kant van het verblijf, planten die veilig zijn voor de schildpad, waterbak, passen klimmogelijkheden in de vorm van kurkschors of stenen, etc. Zorg er voor dat er ook een voerbak is waarin de schildpad zijn eten krijgt én dat de waterbak niet dieper is dan de knieën van de schildpad. Ze kunnen namelijk niet zwemmen, dus zo wordt verdrinkingsgevaar voorkomen. 

Voeding en supplementen

Russische vierteenschildpadden zijn echte herbivoren, ofwel planteneters. Ze hebben een vezelrijk, eiwitarm en suikervrij dieet nodig. Dit betekent dat hun dieet voornamelijk moet bestaan uit bladgroenten, grassen en eetbare “onkruiden”*. De groenten uit de supermarkt zullen voor deze dieren al snel te eiwitrijk of suikerrijk zijn. Voer de schildpad zo veel groenvoer als dat hun schild groot is. De berg met eten is effectief dus net zo groot als de schildpad. Voer de schildpad een gevarieerd dieet en poeder het eten afwisselend met calciumpoeder en vitaminepoeder voor reptielen.

Naast het kopen van eten voor je schildpad kan je uiteraard ook zelf gewassen verbouwen om te voeren. Op de Engelse website Tortoise Table kan je kijken welke planten veilig zijn voor de schildpad om te eten. Een lijst met goede opties voor de vierteenschildpad zijn onder andere:

  • Alfalfa
  • Aloë vera
  • Selderijbladeren
  • Klaver
  • Madelief
  • Paardenbloem
  • Andijvie
  • Geranium
  • Druivenbladeren
  • Hibiscus
  • Kamperfoelie
  • Vijgcactus (zonder prikkers)
  • Petunia
  • Weegbreebladeren
  • Romeinse sla
  • Distel
  • Timothy-gras
  • Viooltje
  • Waterkers

Naast groenvoer heeft de vierteenschildpad ook baat bij een sepia schelp in zijn verblijf. Dit is een goede bron van calcium en een manier voor de schildpad om zijn bek te slijten. 

De waterbak mag maximaal zo diep zijn als de knieën van de schildpad en moet dagelijks vers water krijgen. Dit omdat de vierteenschildpad een kleine tank is en graag / vaak zijn waterbak vies maakt. Een plantenschotel is een goede optie als waterbak.

*Als je wilde planten wilt plukken, bedenk dan goed of deze bespoten kunnen zijn met onkruidverdelger en/of vervuild zijn door uitlaatstoffen van verkeer. De schildpad kan hier erg ziek van worden en potentieel overlijden. Zorg dat je weet uit welk gebied jij je welk (on)kruid plukt als je ze buiten de eigen tuin haalt.

De Russische vierteenschildpad als huisdier

Schildpadden vinden het doorgaans niet zo leuk om opgetild te worden, maar kunnen een zachte aai over hun schild vaak wel waarderen. Ja, schildpadden voelen wat er op hun schild gebeurd! Ook kunnen ze leren om uit je hand te eten als ze je eenmaal kennen. Als je je schildpad moet optillen, ondersteun hem dan altijd van onder. Zo voelt het dier zich ondersteund en zal hij zich veiliger voelen. Ondanks hun kleine formaat zijn de schildpadden verrassend sterk. Houd ze dan ook goed vast, want ze kunnen serieus gewond raken als ze vallen!

Voor kinderen
Schildpadden zijn grappige dieren om naar te kijken. Ze doen veel en zijn altijd wel in voor een avontuurtje. Gezien schildpadden verrassend fragiel zijn, wordt zijn aangeraden jonge kinderen de dieren zelf te laten optillen. Kinderen kunnen wel goed helpen in de verzorging van de schildpad, bijvoorbeeld met het schoonmaken van het verblijf of het voer voorbereiden.

“Captive bred”, “wild caught” en “captive born”
Wanneer je een reptiel als huisdier aanschaft let er dan goed op dat ze “captive bred”(gekweekt in gevangenschap) zijn. Dit betekend dat de dieren zijn gekweekt in gevangenschap en niet uit het wild zijn weggehaald. Naast dieren geboren in gevangenschap worden en soms ook dieren aangeboden die “wild caugth”(uit het wild gevangen) of “captive born” (geboren in gevangenschap) zijn. Bij deze opties zijn wilde dieren uit hun leefomgeving gehaald om te verkopen in de (huis)dierhandel.

Bronnen

  • Eigen ervaring en kennis
  • Vierteenlandschildpad / Testudo horsfieldii ssp. (Onbekend). Opgehaald van Platform Verantwoord Huisdierbezit: https://www.huisdieren.nu/reptielen-en-amfibieen/soorten/schildpadden/vierteenlandschildpad-testudo-horsfieldii-ssp/
  • Stichting Schildpaddenopvang Nederland. (onbekend). Opgehaald van Verzorging & Gezondheid: https://www.schildpaddenopvang.nl/verzorging-gezondheid/
  • Baines, F., Chattell, J., Dale, J., Garrick, D., Gill, I., Goetz, M., . . . Swatman, M. (2016). How much UV-B does my reptile need? The UV-Tool, a guide to the selection of UV lighting for reptiles and amphibians in captivity. Verenigd Koninkrijk: Journal of Zoo and Aquarium Research.
  • Arcadia. (onbekend). Opgehaald van Lighting Guide: https://www.arcadiareptile.com/lighting/guide/
  • The Tortoise Table (onbekend). Opgehaald van The Tortoise Table: https://www.thetortoisetable.org.uk/
  • Schilperoord, P. (onbekend). Opgehaald van Verzorging Vierteenschildpad: https://www.blue-lagoon.nl/kenniscentrum/verzorging/vierteenschildpad-russische-vierteenschildpad
  • Healey, M. (onbekend). Opgehaald van Russian Tortoise Care Sheet: https://reptifiles.com/russian-tortoise-care-sheet/